اقدامات دیپلماتیک عمان در سوریه

به گزارش راهبرد معاصر؛ از زمان سلطنت سلطان قابوس در دهه 1970م، مسقط هرگز روابط دیپلماتیک خود را با هیچ کشوری در جهان قطع نکرده است. این تنها بخشی از اخلاق و مشخصات ملی عمان است که بر ضرورت حفظ گفتگوی سالم و روابط دیپلماتیک با تمامی دولت ها تاکید می کند. چنین سیاست خارجی منعکس کننده بی طرفی و عملگرایی عمانی ها در عرصه بین الملل است و این فهم را ایجاد می کند که این سلطان نشین می تواند منافع امنیتی خود را بدون نقض حاکمیت ملت های دیگر به بهترین نحو پیش ببرد. رابطه مستمر مسقط با سوریه یک نمونه بارز این مسئله است.

از زمان شروع بحران سوریه نزدیک به یک دهه پیش؛ عمان تنها عضو شورای همکاری خلیج فارس بود که عملا هیچ اقدام دیپلماتیک علیه دمشق انجام نداد. امتناع مسقط از پیوستن به سایر کشورها در تلاش برای تغییر رژیم با توجه به سنت های سیاست خارجی عمان جای تعجب نداشت. عمان به جای تلاش برای سرنگونی دولت سوریه؛ با اتخاد سیاست بی طرفی به سمت فشار به طرف های مختلف برای دستیابی به توافق دیپلماتیک و خاتمه بخشی به خشونت در سوریه قدم برداشت.

اکنون پس از پیروزی بشار اسد در جنگ داخلی؛ عمان در کنار روسیه و امارات متحده عربی به دنبال نقش بیشتر در کمک به سوریه برای ورود مجدد به حوزه دیپلماتیک عرب و بازسازی زیرساخت های متلاشی شده این کشور است. با این وجود زمانی که ایالات متحده آمریکا تحریم های گسترده ای را علیه سوریه اعمال کرد؛ انجام این اقدام بدان معنا است که مسقط برای دستیابی به نفوذ در دمشق روابط خود را با واشنگتن متوازن ببخشد.

از همان شروع درگیری های سوریه؛ مسقط تصریح کرد که به جای این که به حمایت مادی و تسلیحاتی از جناح های ضد دولتی مانند قطر و عربستان سعودی کمک کند فقط در جستجوی نقش های بشردوستانه و دیپلماتیک در سوریه است.دوحه و ریاض مواضع خود را در مقابل رژیم اسد بر اساس منافع مشترک تنظیم کردند؛ اما سیاست خارجی عمان پس از 1970 م. به دنبال این است که از اقدامات یا سخنانی که می تواند به عنوان مداخله در امور داخلی کشور دیگر تلقی شود خودداری نماید.

به گفته دیپلمات عمانی در واشنگتن؛ « چشم انداز پادشاهی عمان در حل بحران سوریه از ضرورت توقف خون ریزی و درگیری مسلحانه ناشی می شود و از هیچ تلاشی برای کمک به این مهم در همه مجامع به منظور دستیابی به صلح و پایان دادن به درد ورنج مردم سوریه دریغ نمی کند.» هر چه کشورهای عربی از جمله بحرین و امارات روابط خود را با سوریه از سر می گیرند؛ عمان این روند پذیرش مشروعیت دولت سوریه را توجیهی برای حفظ روابط با دمشق می داند.»

«سلطان هیثم بن طارق آل سعید» از زمان قدرت یابی در ژانویه 2020 تلاش کرده که رویکرد مسقط نسبت به سوریه را حفظ کند و حتی روابط خود را با این کشور گسترش دهد. در اوایل اکتبر 2020 « ولیدمعلم» وزیر امور خارجه فقید سوریه استوارنامه سفیر مسقط در سوریه را دریافت کرد و این باعث شد که پادشاهی عمان اولین عضو شورای همکاری خلیج فارس باشد که از سال 2011م سفیر خود را به سوریه بازگردانده است. از نظر مسقط؛ این اقدام کمک کرد تا توانایی عمان برای ایفای نقش بیشتر به عنوان پل دیپلماتیک و بازیگر بشردوستانه در این کشور جنگ زده تقویت شود. با توجه به اینکه رژیم در جنگ داخلی سوریه پیروز می شود ، عمانی ها منافع خود را در سوریه دنبال می کنند و این واقعیت را قبول می کنند که برای گسترش نفوذ خود در این کشور؛ تعامل با رژیم بشار اسد ضروری است.

همانطور که مقامات عمان توضیح داد هدف پادشاهی عمان « دستیابی به صلح و ثبات در سوریه و ایجاد زمینه ای برای برقراری ارتباطات مثمرثمر با طرفین و کل منطقه است. با توجه به این که صلح در نهایت به نفع منطقه است؛ رهبری عمان بر این باور است که بازگرداندن ثبات در سوریه مستلزم حفظ رابطه با دمشق می باشد؛ حتی اگر این موضع مورد پسند واشنگتن نباشد.» مقامات عمان تصریح کردند « بازسازی سوریه بدون راه حل صلح آمیز بحران حاصل نمی شود... شکی نیست که وقتی صلح و ثبات در سوریه برقرار شود؛ پادشاهی با جامعه بین الملل در بازسازی سوریه نقش خواهد داشت.»

در همین حال، دمشق منافع خود را در استفاده از عمان به عنوان یک شریک دیپلماتیک بالقوه و پل ارتباطی با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس می داند. ولید معلم در اوت 2015 از عمان دیدار کرد و این نخستین سفر از سال 2011م به یک کشور عربی خلیج فارس بود که بیشتر اقدامی آشکار برای استفاده از دیپلماسی عمان برای خاتمه بخشی به درگیری ها بود. اگرچه مداخله نظامی روسیه که از سپتامبر 2015 آغاز می شود ، به شدت باعث تقویت موقعیت رژیم می شود ؛ اما بازدید ولید معلم از عمان نشانگر دیدگاه دمشق نسبت به این کشور به عنوان کانال قابل اعتماد بین رژیم و دشمنان می باشد. سوریه همچنین ممکن است عمان را به عنوان یک ضامن احتمالی برای بازگشت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ببیند. در حالی که ایران و روسیه متحدان اصلی بشار اسد در مرحله بازسازی سوریه از توانایی مالی برای کمک به سوریه در مرحله بازسازی برخوردار نیستند؛ اما دمشق، کشورهای ثروتمند خلیج فارس مانند امارات و عربستان را منابع مناسبی برای سرمایه گذاری در بازسازی سوریه می دانند.

روابط مهم مسقط با روسیه، ایران و امارات که همگی از نقش عمان در سوریه استقبال می کنند به موقعیت و جایگاه این کشور عربی در قبال سوریه مرتبط می باشد. عمان به عنوان کشور شورای همکاری خلیج فارس بیش از همه به امنیت و منافع ژئوپلیتیکی ایران حساس است. حمایت روزافزون عمان از دمشق باید حداقل تا حدودی در چارچوب روابط ویژه مسقط با تهران درک شود که این به جایگاه عمان به عنوان یک نیروی متعادل و موازنه بخش در خاورمیانه کمک می کند. به بسیاری از دلایل از جمله حمایت نظامی ایران از پادشاهی عمان در جریان شورش ظفار در دهه 1970 و بی طرفی مسقط در جنگ ایران و عراق (1980) باعث شد تا عمان همیشه سیاست خارجی مستقلی در قبال ایران داشته باشد.

با این حال اقدامات دیپلماتیک عمان در سوریه می تواند پرچم های قرمز را در واشنگتن برافراشته کند. قانون تحریمی سزار سوریه آمریکا می تواند عمان را به چالش بکشد زیرا این کشور خواهان کمک به بازسازی در سوریه می باشد. این تحریم ها تمام طرف هایی را که با دولت سوریه یا هر بخشی از اقتصاد این کشور تجارت می کنند که دولت در آن ها نفوذ چشم گیری دارد مجازات می کند. از این نظر عمان مانند امارات و سایر کشورها که روابط دیپلماتیک خود را با دمشق برقرار می کنند ، احتمالاً با احتیاط در سوریه گام برمی دارد تا از نقض تحریم های قانون سزار جلوگیری کند. با نگاه به آینده؛ در حالی که اکثر دولت های غربی آماده نیستند مستقیما با سوریه درگیر شوند؛ به طور دیپلماتیک، عمان می تواند به عنوان یک بازیگر اصلی برای تعامل بین سوریه و غرب تبدیل شود. بنابراین نفوذ روزافزون عمان در سوریه می تواند پادشاهی عمان را به یک بازیگر دیپلماتیک مهم درروند ادغام دمشق در جهان عرب و جامعه بین المللی تبدیل کند.